تفاوت شیر پاستوریزه و شیر فله

خواص و اهمیت شیر پاستوریزه و مضرات مصرف شیر خام

چربی در صنایع غذایی باعث ایجاد احساس دهانی می‌شود و به طور کلی می‌بینیم که ما برای اینکه غذایی را خوش‌طعم‌تر کنیم و مزه آن را به روی پرزهای چشایی بیشتر احساس کنیم به آن چربی اضافه می‌کنیم.

وقتی که در استاندارد سازی، چربی شیر گرفته می‌شود و به قول عامه شیر ضعیف می‌شود، مردم گمان می‌کنند که قوت و خاصیت شیر کم شده یا ارزش غذایی آن پایین آمده است اما تمام این برداشت‌ها به دلیل کم شدن چربی شیر و اندکی تغییر مزه آن است.

در حالیکه چربی شیر که به ‌طور طبیعی ۵/۳ درصد است، وقتی کمتر می‌شود، جای خود را به سایر اجزا می‌دهد؛ یعنی شیری که چربی آن گرفته شده، درصد کلسیم، فسفر و ویتامین‌های محلول در آب بیشتری دارد و ارزش غذایی بالاتری نسبت به شیرهای پرچرب پیدا می‌کند.

متاسفانه این موضوع جزو مباحثی است که مردم ما و بیشتر کشورها از آن اطلاع دقیقی ندارند.

همه متخصصان و کارشناسان صنایع غذایی اتفاق نظر دارند که مصرف شیرخام می‌تواند خطرات جدی‌ برای مصرف‌کننده داشته باشد.

عمده‌ترین بیماری‌هایی که به ‌دلیل عدم پاستوریزاسیون شیر می‌تواند به انسان منتقل شود؛ تب مالت، لیستریوز و سل است. البته در برخی از کشورها «تب کیو» نیز اهمیت دارد.

جوشاندن شیر همان پاستوریزاسیون است؟

عده‌ای گمان می‌کنند که جوشاندن شیر می‌تواند به منزله عمل پاستوریزاسیون است؛ در حالی که مراحل و شیوه این عملیات کاملا با جوشاندن متفاوت است.

در جوشاندن حرارت مستقیم به شیر داده می‌شود در صورتی که پاستوریزاسیون فرآیند دمایی غیرمستقیم و کنترل شده است.

در واقع، حرارت مستقیمی که در جوشاندن به شیر داده می‌شود، ارزش غذایی آن را به شدت کاهش می‌دهد و این برخلاف هدفی است که مصرف‌کننده دنبال می‌کند.

مصرف‌کننده، از این نوع شیرها استفاده می‌کند تا بتواند موادی با ارزش غذایی بالاتر مصرف کند، در صورتی که با جوشاندن ارزش غذایی شیر به مراتب کاهش می‌یابد.

همچنین عوامل بیماری‌زا مانند همچون تب ‌مالت باعث تغییر رنگ،‌ مزه و بو در شیر خام نمی‌شوند که آلودگی آن از راه‌های حسی و تجربی قابل تشخیص است.

بهترین انتخاب کدام است؟

عوامل بیماری‌زای شیر تنها از طریق آزمایش‌های اختصاصی قابل ردیابی و شناسایی است.

این آزمایشات نه تنها در آزمایشگاه‌های کارخانجات صنایع غذایی انجام می‌گیرد، بلکه همه کارخانجات صنایع غذایی کشور با نظارت و بازرسی مستمر معاونت‌های غذا و دارو (اداره نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی) بوده و محصولات آن‌ها به طور مداوم مورد آزمایش و بررسی قرار می‌گیرد.

همچنین در صورت بروز هرگونه عارضه به دلیل مصرف این محصولات موضوع قابل پیگیری بوده و در صورت محرز شدن، تولید کننده بایستی پاسخگو باشد.

شیرهای خام در صورت جوشیده‌شدن خانگی به‌دلیل فرآیند حرارتی ناقص نه‌ تنها ارزش تغذیه‌ای خود را از دست می‌دهد، بلکه یک‌سری از میکروارگانیزم‌های بیماری‌زا در آن باقی می‌ماند که برای سلامت مصرف‌کننده مخاطره‌آمیز است.

نکته مهمتر آنکه بیشتر این شیرها با دست‌هایی آلوده درون ظروفی غیربهداشتی دوشیده می‌شود و مو، خون یا فضولات دام حداقل چیزهایی است که وارد آن می‌شود؛ از سوی دیگر در صورت فساد محصول، افراد غیرمتعهد با افزودن جوش‌شیرین یا آب‌ژاول، مزه تند و طعم نامطلوب شیر را مخفی می‌ کنند .

بنابراین به‌نظر می‌رسد عاقلانه‌ترین راه برای جلوگیری از انتقال عوامل بیماری‌زا اجتناب از مصرف شیرهای خام و فله (محلی) است .

سن ابتلا به انواع بیماری‌ها کاهش یافته و علت اصلی آن هم مصرف پایین شیر و فرآورده‌های آن است؛ طبق تحقیقات انجام شده سرانه مصرف محصولات لبنی در ایران تقریباً یک‌ چهارم سرانه مصرف آن در اروپاست؛ به همین دلیل است که اغلب کودکان امروزی توان مقاومتی پایینی در برابر عوامل بیماری‌زا دارند اما باید بدانید و آگاه باشید که مصرف شیر و فرآورده‌های آن، نیاز روزانه بدن ماست.

به گفته متخصصان علوم غذایی، کودکان زیر ۷ سال به ۱/۵ لیوان، نوجوانان بین ۷ تا ۱۲‌ سال و افراد بالغ به دو لیوان، پسرها در سن بلوغ به ۳ لیوان، دخترها در همین سن به ۲/۵ لیوان و خانم‌های شیرده و باردار به ۳/۵ لیوان شیر در روز نیاز دارند.

ناگفته نماند مصرف این مقدار شیر باید همراه با سایر فرآورده‌های لبنی باشد؛ نوشیدن شیر به جای آب و در کنار آن مصرف زیاد ماست، دوغ، پنیر، خامه و کشک موجب دریافت بیش از حد کلسیم و کمبود برخی ریزمغذی‌ها می‌شود و این خود عامل برهم خوردن واکنش بین سلولی و در نهایت گرفتگی عضلات و مشکلات دیگر خواهد شد.

برخی افراد برای مصرف روزانه خانواده به ویژه کودکان شیرهای استریلیزه (با ماندگاری بیشتر) را به انواع پاستوریزه ترجیح می‌دهند؛ اما در مقابل عده‌ای هم با این تصور که برای افزایش ماندگاری این محصول از مواد نگه‌ دارنده استفاده می‌شود از مصرف آن خودداری می‌کنند؛ اما باید بدانید شیرهای استریلیزه حاوی مواد افزودنی نبوده و تنها فرآیند حرارت‌دهی بالا باعث افزایش ماندگاری آن می‌شود.

البته این شیرها در مقایسه با انواع پاستوریزه در حین حرارت به‌ میزان زیادتری پروتئین‌های محلول و ویتامین‌های حساس به حرارت همچون ویتامین‌های B و C خود را از دست داده و گرم‌کردن و جوشانیدن مجدد آن در زمان مصرف می‌تواند از قدرت جذب کلسیم بکاهد.